ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΜΕ ΤΙΣ ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΛΙΜΝΕΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Οι σεισμοί θεωρούνται συχνά ως απρόβλεπτες, εξ ολοκλήρου φυσικές δυνάμεις της φύσης. Όμως αυτό μπορεί να αλλάζει.

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Seismological Research Letters εντόπισε 730 τοποθεσίες όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα προκάλεσε σεισμούς τα τελευταία 150 χρόνια. Και ενώ γνωρίζαμε από καιρό ότι οι άνθρωποι μπορούν να επηρεάσουν τη σεισμική δραστηριότητα, οι ερευνητές διαπίστωσαν έκπληκτοι ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει προκαλέσει σεισμούς με μέγεθος έως 7,9 Ρίχτερ και ότι ο αριθμός των σεισμών αυξάνεται σαφώς σε ορισμένες περιοχές του κόσμου.

Ακριβώς όπως οι σεισμοί που προκαλούνται από τη φύση, οι σεισμοί που προκαλούνται από τον άνθρωπο έχουν τη δυνατότητα να είναι επικίνδυνοι, ακόμη και θανατηφόροι. Το εντυπωσιακό είναι ότι οι γεωλόγοι μόλις αρχίζουν να κατανοούν τις επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν αυτοί οι σεισμοί στους ανθρώπους και το περιβάλλον.

Τι γνωρίζουμε για την ανθρώπινη δραστηριότητα που προκαλεί σεισμούς;

Τα αποτελέσματα των σεισμών που προκαλούνται από τον άνθρωπο μπορεί να είναι παρόμοια με αυτά που δημιουργούνται από τη φύση, αλλά συχνά παρατηρούνται σε περιοχές με μικρή ή καθόλου προηγούμενη σεισμική δραστηριότητα. Οι περισσότεροι φυσικοί σεισμοί συμβαίνουν κατά μήκος γραμμών ρηγμάτων, οι οποίες συνήθως (αλλά όχι αποκλειστικά) βρίσκονται εκεί όπου συγκλίνουν οι τεκτονικές πλάκες. Αλλά οι σεισμοί που προκαλούνται από την ανθρώπινη δραστηριότητα μπορούν να συμβούν μακριά από τις άκρες των τεκτονικών πλακών.

Το τι ακριβώς όμως δημιουργεί κάθε προκαλούμενο σεισμό, εξαρτάται από το είδος της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Σύμφωνα με τα δεδομένα της έκθεσης, η εξόρυξη αντιπροσώπευε τον μεγαλύτερο αριθμό ανθρωπογενών σεισμών παγκοσμίως (πολλοί σεισμοί συγκεντρώθηκαν σε 271 τοποθεσίες). Η απομάκρυνση υλικού από τη γη μπορεί να προκαλέσει αστάθεια, οδηγώντας σε ξαφνικές καταρρεύσεις που προκαλούν σεισμούς.

Πολλαπλοί σεισμοί σε 167 τοποθεσίες -και μακράν οι πιο θανατηφόροι- προκλήθηκαν από αυτό που η έκθεση αποκαλεί κατάσχεση δεξαμενής νερού ή κατασκευή φράγματος.

Το 2008, υπολογίζεται ότι 80.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή χάθηκαν μετά από σεισμό 7,9 βαθμών στην επαρχία Σιτσουάν της Κίνας. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι προκλήθηκε από το βάρος 320 εκατομμυρίων τόνων νερού που είχαν συγκεντρωθεί στη δεξαμενή Zipingpu - πάνω από μια γνωστή γραμμή ρήγματος.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η συζήτηση για τους σεισμούς που προκαλούνται από τον άνθρωπο επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στο fracking για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, δεδομένης της ταχείας εξάπλωσης της τεχνολογίας σε πολλές πολιτείες. To fracking (ρωγμή), επίσης γνωστή ως υδραυλική θραύση, υδροθραύση ή υδροθραύση, είναι μια τεχνική διέγερσης φρεατίων που περιλαμβάνει τη θραύση σχηματισμών πετρώματος από ένα υπό πίεση υγρό. Η διαδικασία περιλαμβάνει την έγχυση υψηλής πίεσης "ρευστού fracking" (κυρίως νερό, που περιέχει άμμο ή άλλα υποστηρικτικά αιωρούμενα με τη βοήθεια πηκτικών παραγόντων) σε μια γεώτρηση για να δημιουργηθούν ρωγμές στους σχηματισμούς βαθιάς βράχου μέσω των οποίων φυσικό αέριο, πετρέλαιο και η άλμη θα ρέει πιο ελεύθερα. Όταν αφαιρείται η υδραυλική πίεση από το φρεάτιο, μικροί κόκκοι υδραυλικών υποστηρικτικών σπασίματος (είτε άμμος είτε οξείδιο αλουμινίου) κρατούν τα σπασίματα ανοιχτά. Σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ λοιπόν, το fracking μπορεί να προκαλέσει σεισμική δραστηριότητα, τόσο απευθείας όσο και από την απόρριψη των λυμάτων που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία - το υποπροϊόν του νερού, της άμμου και των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται για την υδραυλική θραύση υδρογονανθράκων από πέτρες. Αυτά τα λύματα υψηλής πίεσης μπορούν να σπάσουν πετρώματα και να λιπάνουν σφάλματα.

Στη μελέτη, οι συγγραφείς βρήκαν 29 τοποθεσίες του έργου όπου οι σεισμοί προκλήθηκαν από το ίδιο το fracking, 36 τοποθεσίες όπου οι σεισμοί προκλήθηκαν από τη διάθεση λυμάτων μετά τη διάσπαση και 12 τοποθεσίες με σεισμούς που προκλήθηκαν από μη ειδική διάθεση λυμάτων πετρελαίου και αερίου. Στην περίπτωση της Οκλαχόμα, η οποία έχει βιώσει έντονη δραστηριότητα fracking, εκατοντάδες μικροί σεισμοί έχουν παρατηρηθεί ετησίως σε μια περιοχή που προηγουμένως ήταν πιο ήσυχη γεωλογικά.

Σεισμικά ερεθίσματα εντοπίστηκαν επίσης και από πυρηνικές εκρήξεις σε 22 τοποθεσίες και δύο εργοτάξια.

«Όλα τα ανθρωπογενή έργα επηρεάζουν τις δυνάμεις που δρουν στον φλοιό της Γης», δήλωσε ο Miles Wilson, γεωφυσικός του Πανεπιστημίου του Durham που συνέλεξε τα δεδομένα της μελέτης. «Για παράδειγμα, προσθέτοντας ή αφαιρώντας μάζα, επομένως δεν πρέπει να εκπλαγούμε που η Γη ανταποκρίνεται σε αυτές τις αλλαγές και ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι σεισμοί είναι η απάντηση».

Γιατί πολλαπλασιάζονται αυτοί οι σεισμοί;

Τα συγκεντρωμένα αρχεία του Wilson για τους ανθρωπογενείς σεισμούς χρονολογούνται από ενάμιση αιώνα.

Η βάση δεδομένων περιλαμβάνει 108 τοποθεσίες που έχουν υποστεί ανθρωπογενείς σεισμούς κατά την τελευταία δεκαετία, με μέγεθος από σχετικά μικρά γεγονότα έως και 5,8. Η πλειονότητα αυτών των σεισμών ήταν στις ΗΠΑ και τον Καναδά και προκλήθηκαν από τη διάθεση απορριμμάτων fracking στο έδαφος.

«Μακροπρόθεσμα», είπε ο Wilson, «μπορεί να αρχίσουμε να βλέπουμε περισσότερες περιπτώσεις επαγόμενης σεισμικότητας σε όλο τον κόσμο καθώς αυξάνουμε τον αριθμό και την κλίμακα των ανθρωπογενών έργων που επηρεάζουν τη Γη».

Η εξόρυξη, επίσης, αναμένεται να αυξηθεί σε κλίμακα. Τα σημερινά ορυχεία είναι μεγαλύτερα από ποτέ και φτάνουν χιλιόμετρα υπόγεια. Όλη αυτή η δραστηριότητα θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερη αστάθεια στη Γη και περισσότερους ή μεγαλύτερους σεισμούς, προειδοποιεί ο Wilson.

Μερικές φορές, «η ανθρωπογενής δραστηριότητα είναι το τελευταίο άχυρο που απελευθερώνει το συσσωρευμένο στρες», είπε ο γεωφυσικός.

Τι δείχνει το μέλλον;

Είναι απίθανο οι άνθρωποι να σταματήσουν να σκάβουν στη Γη ή να διοχετεύουν λύματα σύντομα. Αλλά ο Wilson λέει ότι μπορεί να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι για να αποφύγουμε τις χειρότερες καταστροφές, όπως ο σεισμός του 2008 στην Κίνα.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Η παγκόσμια έρευνα για τους σεισμούς που έχει προκαλέσει ο άνθρωπος και όχι ο Εγκέλαδος είναι αποκαλυπτική και για την Ελλάδα. Ο σεισμός μπορεί να προκληθεί από επεμβάσεις στη φύση, όπως τα φράγματα και οι τεχνητές λίμνες. Οι δονήσεις στην Ελλάδα ήταν ως και 6,5 Ρίχτερ!

Σεισμός ανθρωπογενείς ήταν εκείνος που χτύπησε τον Μαραθώνα το 1938 με 5,7 Ρίχτερ, ενώ ο ισχυρότερος που καταγράφηκε στην Ελλάδα ήταν στη Κοζάνη και είχε μέγεθος 6,5 Ρίχτερ. Δύο από αυτούς έχουν σημειωθεί στη Δυτική Ελλάδα.

Συνολικά οι σεισμοί που έχουν καταγραφεί και αποδίδονται στην ανθρώπινη επέμβαση στη φύση είναι στην ελληνική επικράτεια έξι.

Μάλιστα τα μεγέθη που έχουν καταγραφεί είναι από 5,4 ως και 6,5 Ρίχτερ.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη διεθνή βάση δεδομένων, έχουν πιθανώς γίνει έξι σεισμοί σχετιζόμενοι με την ανθρώπινη δραστηριότητα:

• Μαραθώνας: 1938 – 5,7 βαθμοί
• Λίμνη Κρεμαστών Αιτωλοακαρνανίας – Ευρυτανίας: 1966 – 6,2 βαθμοί
• Λίμνη Καστρακίου Αιτωλοακαρνανίας – Αχελώου: 1969 – 4,6 βαθμοί
• Λίμνη Πουρναρίου ‘Αρτας – Αράχθου: 1981 – 5,6 βαθμοί
• Λίμνη Ασωμάτων Βέροιας: 1984 – 5,4 βαθμοί
• Λίμνη: Πολυφύτου Κοζάνης – Αλιάκμονα: 1995 – 6,5 βαθμοί

Παγκόσμια έρευνα

Σε 728 εκτιμώνται οι καταγεγραμμένοι σεισμοί στον πλανήτη μας, οι οποίοι κατά τα τελευταία 150 χρόνια μπορεί να οφείλονται σε διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες και όχι σε καθαρά φυσικά αίτια.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, οι τρεις κυριότερες αιτίες πρόκλησης σεισμών είναι οι εξορυκτικές-μεταλλευτικές δραστηριότητες (37% – συχνά εξαιτίας της κατάρρευσης στοών), η δημιουργία μεγάλων φραγμάτων νερού (23%) και οι συμβατικές μέθοδοι άντλησης πετρελαίου και αερίου (15%).

‘Αλλες αιτίες είναι οι δραστηριότητες γεωθερμικής ενέργειας (8%), οι υπόγειες πυρηνικές εκρήξεις (3%), ακόμη και η ανέγερση μεγάλων ουρανοξυστών που ασκούν μεγάλο βάρος στο υπέδαφος (0,5%).

Όχι αμελητέοι (4%) είναι επίσης οι σεισμοί εξαιτίας αντισυμβατικών μεθόδων άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου με χρήση της τεχνικής της υδραυλικής ρωγμάτωσης (εισροή νερού με μεγάλη πίεση σε υπόγεια ρήγματα).

Ο παλαιότερος ανθρωπογενής σεισμός που έχει καταγραφεί είναι από το 1868 στην Αυστραλία και αποδίδεται σε εξορυκτική δραστηριότητα.

Οι περισσότεροι ανθρωπογενείς σεισμοί είναι μικροί της τάξης των 3 έως 4 βαθμών, αλλά ορισμένοι είναι πολύ ισχυροί. Ο ισχυρότερος σεισμός είναι αυτός ισχύος 7,9 βαθμών, ο οποίος προκλήθηκε στην περιοχή Σιτσουάν της Κίνας το 2008 πιθανώς λόγω της δημιουργίας ενός μεγάλου φράγματος νερού σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το επίκεντρο. Αλλά και ο πιο πρόσφατος καταστροφικός σεισμός στο Νεπάλ ισχύος 7,8 βαθμών το 2015 αποδόθηκε από ορισμένους επιστήμονες στην άντληση υπόγειων υδάτων.

Συχνά, προϋπάρχει τεκτονική διέγερση προερχόμενη από φυσικές γεωλογικές δυνάμεις και η ανθρώπινη δραστηριότητα αποτελεί την τελευταία σταγόνα στο ποτήρι, που «πυροδοτεί» το σεισμό. Εξίσου συχνή όμως είναι η διαφωνία ειδικών και μη κατά πόσο ένας σεισμός οφείλεται (και) στους ανθρώπους. 

Επιμέλεια: Μυλωνάς Φώτης

10-2-2023

Πηγές

nationalgeographic.com

tempo24.gr

Wikipedia

Εξώφυλλο: wikimedia commons

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

by click4money